Żegluga śródlądowa w gospodarce

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu barki sunące po Odrze czy Wiśle były naturalnym elementem polskiego krajobrazu transportowego. Dziś ich widok to raczej ciekawostka niż codzienność. A jednak – jak pokazują najnowsze raporty – żegluga śródlądowa wciąż kryje potencjał, którego nie wykorzystujemy. I którego bez silnej ingerencji państwa prawdopodobnie już nie odzyskamy.

Przemysł: cichy sprzymierzeniec ciężkiego transportu

W rozmowach z branżą logistyczną jedna kwestia powraca jak mantra: barki mogłyby odciążyć polskie drogi i kolej. Transport rzeczny jest tani, ekologiczny i idealny dla ciężkich ładunków — od kruszyw po surowce górnicze.

Problem? Większość polskich dróg wodnych ma dziś tak niskie parametry, że barki mogą pływać tylko okresowo, często w ograniczonym tonażu. Tam, gdzie przemysł chętnie przerzuciłby transport na rzeki, infrastruktura odpowiada: „Nie da się”.

Turystyka: tu wciąż jesteśmy na fali

Zaskakująco dobrze radzi sobie za to żegluga pasażerska. Według danych GUS za 2023 rok z usług statków pasażerskich skorzystało ponad 1,1 mln osób — o 2,5% więcej niż rok wcześniej.
Rejsy turystyczne po Mazurach, Odrze czy Wiśle wciąż przyciągają tłumy i generują stałe dochody lokalnym społecznościom. To jedyny segment, który nie traci, mimo ogólnego kryzysu żeglugi towarowej.

Gospodarka: szansa na odciążenie kraju

Żegluga śródlądowa mogłaby w znaczący sposób odciążyć infrastrukturę lądową. Jeden zestaw barek potrafi zastąpić nawet kilkadziesiąt tirów. Mniej emisji, mniejsze korki, niższe koszty transportu — to benefity, o których ekonomiści mówią od lat.
W teorii: same korzyści.
W praktyce: sektor wciąż dryfuje.

Raporty GUS i analizy branżowe są bezlitosne.

• W 2023 r. przewieziono śródlądowymi drogami wodnymi 1,689 mln ton ładunków — to spadek o 18,6% rok do roku.
• Praca przewozowa zmniejszyła się o ponad 8% — do 408 mln tonokilometrów.
• Tylko 5,5% polskich szlaków wodnych spełnia standardy międzynarodowe, pozwalające na swobodną żeglugę większych jednostek.
• Aż 90% dróg wodnych — według raportu NIK — nie spełnia parametrów użytkowych.
• NIK szacuje, że na samą odbudowę podstawowej infrastruktury potrzeba około 14 miliardów złotych.

Na tym jednak nie koniec.

Stan floty jest równie alarmujący. Wiele polskich jednostek pływających ma kilkadziesiąt lat i technicznie nie jest w stanie konkurować z nowoczesnym taborem wykorzystywanym na Renie czy Dunaju. Tu również brakuje inwestycji.

Kiedy spojrzeć na te liczby z reporterskiego dystansu, wyłania się obraz sektora, który nie tyle „delikatnie podupadł”, co wręcz ulega systemowej erozji.

Eksperci nie mają wątpliwości: bez silnej roli państwa żegluga śródlądowa w Polsce nie ma szans na odbudowę. To nie jest branża, która może liczyć na spontaniczne inwestycje prywatne — wymaga wieloletnich, kosztownych działań infrastrukturalnych.