O problemach finansowych NGO

W małych biurach, często ukrytych w starych kamienicach, i w przepełnionych salach lokalnych świetlic, które pełnią funkcję centrów aktywności, codziennie toczy się walka, której nie widać na pierwszych stronach gazet. Walka o finansowanie — o środki, bez których fundacje i organizacje pozarządowe nie są w stanie kontynuować swojej pracy. A to właśnie one często jako pierwsze reagują na społeczne potrzeby, które nie mieszczą się już w ramach instytucji publicznych.

NGO-sy w Polsce prowadzą dziś działania, które obejmują niemal każdy obszar życia: pomoc osobom z niepełnosprawnościami, wsparcie rodzin, przeciwdziałanie przemocy, ratowanie zwierząt, ekologię, edukację, kulturę, integrację uchodźców. To szerokie pole działalności jest jednocześnie obciążeniem — każda inicjatywa wymaga stałych środków. Tymczasem wiele organizacji funkcjonuje „od konkursu do konkursu”, bez długoterminowego bezpieczeństwa finansowego.

– Największym problemem nie jest brak pieniędzy, tylko ich niestabilność – słyszymy często od pracowników trzeciego sektora. – Można zaplanować projekt, ale trudno zaplanować przyszłość.

To niestabilne finansowanie staje się problemem społecznym, bo gdy NGO upada, często znika jedyne dostępne wsparcie w danej miejscowości — szczególnie tam, gdzie państwowe instytucje są nieliczne lub przeciążone.

Finansowa kruchość sektora pozarządowego przekłada się bezpośrednio na sytuację obywateli. NGO-sy wypełniają luki systemowe, działając tam, gdzie administracja nie nadąża – lub gdzie zwyczajnie jej nie ma.

W wielu gminach to organizacje społeczne prowadzą jedyne:

• punkty wsparcia psychologicznego,
• świetlice środowiskowe,
• programy antyprzemocowe,
• miejsca opieki nad zwierzętami,
• inicjatywy dla seniorów.

Kiedy brakuje środków, pierwsze cierpią osoby najsłabsze — te, które nie mają gdzie indziej pójść. W efekcie problem nie dotyka jedynie samych NGO, ale całych społeczności.

Choć źródeł finansowania jest wiele, żadne z nich nie jest w pełni stabilne. To tworzy złożoną mozaikę działań, które często angażują tyle samo energii, co sama działalność społeczna.

1. Granty publiczne

Największy i jednocześnie najbardziej konkurencyjny sektor:

• ministerstwa,
• samorządy,
• programy unijne.

Każdy grant to stosy dokumentów, długie oczekiwanie na decyzję i obszerna sprawozdawczość. A w razie przerwy między konkursami — ryzyko zawieszenia działań.

2. Darowizny prywatne

To środki od osób indywidualnych. Ich zaletą jest elastyczność, wadą nieregularność. W Polsce kultura indywidualnej filantropii dopiero rośnie, ale wciąż daleko jej do poziomu, który pozwalałby NGO-som funkcjonować bez stresu.

3. 1,5% podatku

Dla wielu organizacji to kluczowy zastrzyk finansowy, szczególnie dla tych działających lokalnie. Jednak wysokość wpływów zależy od rozpoznawalności — a na promocję też trzeba mieć środki.

4. Dotacje od firm (CSR)

Współpraca z biznesem może być bardzo wartościowa, choć wymaga profesjonalizacji i często wpasowania się w wizerunkowe potrzeby firmy.

5. Crowdfunding i zbiórki online

Dają szansę na szybkie pozyskanie funduszy na konkretne cele, ale są obarczone ryzykiem – to, czy uda się zebrać środki, zależy od emocji społecznych i skuteczności kampanii.

6. Działalność odpłatna lub gospodarcza

Niektóre NGO-y mogą prowadzić działalność odpłatną (np. szkolenia) lub komercyjną. To jednak wymaga dodatkowych kompetencji i inwestycji — a na nie często brakuje środków.

Większość osób pracujących w fundacjach i stowarzyszeniach wybiera tę ścieżkę z przekonania, że świat można zmieniać oddolnie. Ale realia finansowe sprawiają, że pasja musi iść w parze z umiejętnością zdobywania funduszy, pisania projektów, raportowania i budowania relacji z darczyńcami.

W efekcie aktywiści coraz częściej zadają sobie pytanie: czy naprawdę więcej czasu powinni poświęcać na pomoc ludziom, czy wypełnianie wniosków?

Dyskusja o finansowaniu NGO to nie rozmowa o „czyichś pieniędzach”. To debata o jakości życia społecznego, które w dużej mierze zależy od funkcjonowania organizacji pozarządowych. Stabilne finansowanie to stabilność usług społecznych — a to jest interesem całego społeczeństwa.

Fundacje nie zbierają pieniędzy dla siebie. Zbierają je dla tych, których głos najczęściej nie przebija się do opinii publicznej.